Kultura narodu manifestuje się oczywiście także poprzez architekturę, która wchodzi w zakres zarówno sztuki, jak i techniki. Również i w Polsce zaistniało wiele nurtów architektonicznych, które współtworzą dziś naszą tradycję.
W Europie w wieku XIX i na początku kolejnego w rozmaitych państwach kształtowały się style narodowe. Wtedy też rodził się polski styl narodowy, którego nieodłącznym elementem jest jeden z jego nurtów, mianowicie styl dworkowy. Rozkwit i apogeum przeżywał w latach 1908-1928 czyli dekadę przed odzyskaniem niepodległości i następną już po tym, gdy została uchwalona.
Mimo upływu lat dziś niektóre domy zdają się nawiązywać do stylu dworkowego. Z jakim skutkiem?
Styl dworkowy, o czym po części informuje nas samo określenie, nawiązuje do dworków szlacheckich powstających na przestrzeni stuleci. Wpisuje się on w popularny na przełomie XIX i XX wieku historyzm opierający się na naśladownictwie rozwiązań architektonicznych z poprzednich epok – gotyku, romanizmu czy klasycyzmu. Był bardzo rozpowszechniony w Europie – ale także w Ameryce – aż do czasów, gdy zaczął go wypierać modernizm, kierujący się zupełnie innymi założeniami. W przypadku stylu dworkowego nawiązuje on do szlacheckich renesansowych czy barokowych siedzib. Były jak gdyby symbolem polskości. W końcu to w warstwie szlacheckiej najwcześniej przebudziła się świadomość narodowa. Należy przy tym zauważyć, że szlachta i chłopstwo wpływało na siebie nawzajem kulturowo. Stąd też w dworkach widać wyraźnie echa wiejskiego drewnianego budownictwa.
Co niegdyś wyróżniało styl dworkowy? Przede wszystkim kolumnowy portyk odnoszący się do antyku, czyli dawnych tradycji. Szlachetnie urodzeni szczycili się – nie nam oceniać, czy słusznie – starożytnym rodowodem: mieliby pochodzić od walecznych sarmatów. Ponadto wyróżnikiem nurtu jest również czterospadowy łamany dach. Dzielił się na dwie części – dolną i górną. Obie znajdowały się pod tym samym kątem, lub też różnił się on nieznacznie.
Styl dworkowy najliczniej reprezentowany był wtedy, co może nieco dziwić, przez dworce i rozmaite budynki użyteczności publicznej. Jakkolwiek zdarzały się również dworki – jak choćby ten w Sulejówku, w którym osiadł Józef Piłsudski. W środku – podobnie jak na zewnątrz – królował eklektyzm.
Również i dziś pozostał w Polakach sentyment do Polski szlacheckiej. Stąd też widzimy różnorodne realizacje domów, którym przypisuje się styl szlachecki. Owszem, mają one kolumnady – przy czym dach raczej niewiele ma wspólnego z polskim dachem łamanym. Można więc co najwyżej mówić o dalekim podobieństwie…
